Smartfony i tablety, wszechobecne w naszym życiu, coraz częściej postrzegane są jako zagrożenie dla rozwoju dzieci, a nie jako narzędzia wspierające ich przyszłość. Powszechne przekonanie, że wczesna styczność z technologią uczyni z najmłodszych przyszłych programistów czy inżynierów, okazuje się złudne. Zamiast tego badania wskazują, że nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych osłabia zdolności intelektualne, emocjonalne i społeczne dzieci, a także negatywnie wpływa na ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Co więcej, wszechobecność ekranów zmienia nasze społeczeństwo, spychając odpowiedzialność cywilną na dalszy plan na rzecz nagrywania i udostępniania treści w mediach społecznościowych – zjawisko, które, choć czasem ujawnia prawdę, zbyt często prowadzi do moralnej obojętności.
Zacznijmy od wpływu technologii na młode umysły. Badanie opublikowane w Journal of the American Medical Association w 2019 roku wykazało, że dzieci spędzające ponad 2 godziny dziennie przed ekranami osiągają gorsze wyniki w testach poznawczych, takich jak myślenie abstrakcyjne czy pamięć. Z kolei badania Uniwersytetu w Oksfordzie z 2021 roku pokazały, że nastolatki, które używają smartfonów przez ponad 4 godziny dziennie, mają o 15% gorsze zdolności rozumienia tekstów i koncentracji w porównaniu z rówieśnikami ograniczającymi czas ekranowy. To nie są jednostkowe obserwacje – podobne wnioski płyną z analiz przeprowadzonych w różnych krajach, które wskazują, że nadmiar technologii zaburza rozwój kluczowych umiejętności, takich jak logiczne myślenie czy kreatywność.
Nie mniej niepokojący jest wpływ smartfonów na zdrowie psychiczne i relacje społeczne. Badanie University College London z 2020 roku wykazało, że dzieci w wieku 10–15 lat, intensywnie korzystające z mediów społecznościowych, są o 20% bardziej narażone na objawy depresji i lęku. Dlaczego? Ciągłe porównywanie się z innymi, presja lajków i komentarzy oraz brak bezpośrednich interakcji sprawiają, że młodzi ludzie tracą zdolność budowania autentycznych więzi. Empatia, umiejętność rozpoznawania emocji czy rozwiązywania konfliktów – wszystko to słabnie, gdy świat ogranicza się do ekranu. Do tego dochodzi zdrowie fizyczne: Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że nadmierny czas przed ekranami zwiększa ryzyko otyłości, krótkowzroczności (dotykającej już 30–50% młodzieży w krajach rozwiniętych) oraz zaburzeń snu, które są kluczowe dla prawidłowego rozwoju.
W odpowiedzi na te problemy kolejne kraje wprowadzają ograniczenia. Francja, Włochy, Grecja, Portugalia, Słowacja, a od września 2025 roku także Finlandia, zakazały używania smartfonów w szkołach. Efekty są wymierne: w 90 londyńskich szkołach, gdzie wprowadzono takie zakazy, wyniki egzaminów wzrosły średnio o 6,4%, zwłaszcza wśród uczniów o niższych zdolnościach akademickich. To pokazuje, że ograniczenie technologii może nie tylko poprawić wyniki w nauce, ale też zmniejszyć nierówności edukacyjne. W Polsce niektóre szkoły prywatne idą podobną drogą, zakazując smartfonów nie tylko na lekcjach, ale i na przerwach, co sprzyja budowaniu relacji rówieśniczych i większej higienie cyfrowej.
Jednak problem wykracza poza szkolne mury. Smartfony zmieniają nasze społeczeństwo w sposób, który budzi niepokój. W dobie mediów społecznościowych nagrywanie stało się niemal automatyczną reakcją na wszystko – od wypadków po akty przemocy. Choć takie nagrania mogą ujawnić zbrodnie czy nadużycia, zbyt często świadkowie wybierają dokumentowanie zamiast działania. Badanie Uniwersytetu w Lancaster z 2023 roku wykazało, że 68% młodych ludzi w wieku 16–24 lat w sytuacji kryzysowej najpierw pomyślałoby o nagraniu, a dopiero potem o pomocy. Przykłady, jak incydent z 2022 roku w USA, gdzie nastolatki nagrały tonącego mężczyznę, nie wzywając pomocy, pokazują, jak technologia może dehumanizować nasze reakcje. To nie tylko brak odwagi, ale także erozja odpowiedzialności cywilnej, gdzie polubienia w mediach społecznościowych stają się ważniejsze niż ludzkie życie.
Ograniczenie smartfonów i tabletów u dzieci to nie odwrót od postępu, ale konieczność. Dzieci odcięte od ekranów lepiej radzą sobie w nauce, są bardziej kreatywne, empatyczne i zdrowsze. Kluczowa jest tu rola dorosłych – zarówno rodziców, jak i nauczycieli. Rodzic wpatrzony w ekran daje dziecku sygnał, że technologia jest ważniejsza niż relacje. Szkoły, wprowadzając „cyfrowy detoks”, tworzą przestrzeń dla autentycznych interakcji. To inwestycja w przyszłość – nie tylko w zdrowsze, lepiej wykształcone dzieci, ale także w społeczeństwo, które zamiast nagrywać, będzie działać. Czas odłożyć smartfony i spojrzeć na świat – i siebie nawzajem – bez filtra ekranu.
