Kaszëbą sã nie staje – Kaszëbą sã rodzy
Są taczé zdania, jaczé zôpadają w pamiãc, bò trôfiają w strzódk tegò, czim je człowiek ë jegò przënależnosc. „Kaszëbą sã nie staje – Kaszëbą sã rodzy.” To je nie blós efektownô fraza. To prôwda ò juwernoce, jaką nosy sã òd narodzeniô i jakô òkresliwô pòzdrzadk na swiat.
Bëcé Kaszëbą nie je wëbiérã ani czasową modą. Nie da sã nim stac, zmieniajacë stil żecégò czë pòznającë czile sztrofów pò kaszëbsku. To je cos barzi głãbok – spòdkòwizna jakô sztôłteje człowieka ju òd pierszégò dechu, òd pierszé kòlibiónczi, òd pierszégò kroku pò zemi, jaką ùprawiale naji òjcowie. Kaszëbstwò je wpisôné w krëwie, w pamiãc ë w codniowosc, stającë sã czãscą tegò kim sã je.
Kim je Kaszëba?
Kaszëba to człowiek zahartowóny – hartowóny bez wiater znad mòrza, môrz zëmë i gòrãc latowich pòl. Jegò mòc nie pòchòdzy òd legeńdów ani herojicznich czinów, le z codniowëch drãgòsców ë wëtrwałoscë w procëmoscach. To chtos taczi, chto przëtrzëmôł głód, wòjnã i cëzé prawa, zachòwującë nieudżibłosc i gòdnosc.
W sercu Kaszëbë żëjë pamiãc trzôsków – zwãków codniowégò żëcégò, jaczé sztółtowałe jegò swiat. Seczéra w lese, òdziń w piecu, wiater szãtolący bôtë – të òdgłòsë to nie blós zwëczajni rëmòt, le mùzika lëdu. To zwãczi robòtë, wëtrwałoscë i biótczi ò przëdërchanié, jaczé wpòjiłë ùwôżanié dlô zemi, lëdzy ë historië.
Kaszëba biotkùje
Kaszëba nie biotkùje ò sławã ani ò ùznanié. Jegò òrãżem je robòta, tôrczą – pòspòlnota, a mòcą – pamiãc. Jegò biótka je codniowô ë cechô, ale nadzwëk wôżnô. Pòlegô na waranim, na trzëmanim tradicjë i przekazywanim wôrtosców, jaczé sã spòdlim jegò juwernotë.
Bò Kaszëba bëlno rozmieje, że człowiek bez pamiãcë i kòrzeniów je jak drzewò wërwóny z zemi. Jegò mòc je w tim zakòrzenienim, w zdolnoscë przëdërchaniô i w wiernoscë temù, co erbòwóné. Na biótka nie brëkùjã bòhaterstwa, jaczé mòze pòdzywiac w ksãżkach, le w kònsekwencjë i determinacjë, jaczé przejawiają sã kòzdégò dnia.
Kaszëba pamiãta
Pamiãc je spòdlim juwernote. Kaszëba pamiãtô mòdlëtwë szeptané w jich òjczësté mòwie, nawetka gdë zakazowałë tegò prawa. Pamiãtô spiéwë, jaczé niosłë òtëchã i mòc w sztóce, czëdë swiat próbòwał zdësic dëcha. Pamiãtô słowa przódków, powtarzané bez pòkòleniô: „Trzëmôj sã swòjich kòrzeni, bò bez nich zgùbisz drogã.”
Ta pamiãc nie dozwalô bë zabëc ani wërzëc sã samégò sebie. To prawie òna sztółtuje człowieka, daje poczëcé przënôleżnote i gwësnosc, że wôrtnotë erbòwóné òd przódków sã wôrtny zachòwaniô i przekazaniô dali.
Kaszëbë żëją w lëdzach
Kaszëbë nie sã placem ani projektã. Nie nalôżają sã w dokumeńtach ani w mùrach bùdinków. Òne żëją w lëdzach – tich jaczi noszą w se jãzek, spiéwë i wspòminczi, jaczi przekrôczają czas i rum. To òni sã dozércama pamiãce, jak dãbë mòcno zakòrzenioné w zemi przódków. To òni pòdtrzëmóją òdżin, jaczi gòrzë, niezanôleżno òd grzmòtów i drãgòsców, jaczé najdują na swòji stegnie.
Temù je nót pòwtórzac: Kaszëbą sã nie staje – Kaszëbą sã rodzy.
Dopóczi rodzą sã Kaszëbi ë dopóczi pamiãtame, skądka me jesmë, dokądka warac mdą naje piesnie, naja zemia i naji nôrôd. Bò Kaszëba to nieùdżibłi człowiek. A dopóczi wara Kaszëba – warają Kaszëbë.
