„W istocie następcom Piotra nie obiecano Ducha Św. po to, aby mogli ogłaszać nowe doktryny, zgodne z Jego objawieniami, ale po to, by ściśle zachowywali i dokładnie objaśniali, z Jego pomocą, objawienia przekazane przez apostołów, innymi słowy Depozyt Wiary”. Pius IX w Pastor Aeternus
Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X (FSSPX to skrót od Fraternitas Sacerdotalis Sancti Pii X, czyli po łacinie Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X) to organizacja katolicka, która powstała w odpowiedzi na zmiany w Kościele Katolickim po Soborze Watykańskim II (1962–1965). Jego historia jest nierozerwalnie związana z obroną odwiecznej prawdy Bożej, którą Bractwo postrzega jako zagrożoną przez reformy soborowe.
Sobór Watykański II, zwołany przez papieża Jana XXIII w 1962 roku, miał na celu „uwspółcześnienie” (aggiornamento) Kościoła, aby lepiej odpowiadał na wyzwania współczesnego świata. Wprowadził on szereg reform, takich jak zmiany w liturgii (np. wprowadzenie języków narodowych do Mszy św.), nowe podejście do ekumenizmu, wolności religijnej i relacji z innymi religiami (dokumenty Lumen gentium, Dignitatis humanae, Nostra aetate). Z perspektywy FSSPX, wiele z tych zmian było nie tylko niepotrzebnych, ale wręcz sprzecznych z odwiecznym nauczaniem Kościoła, co podważyło ciągłość depozytu wiary. Dokumenty soborowe, takie jak Lumen gentium (o kolegializmie biskupów) czy Gaudium et spes (o Kościele w świecie współczesnym), były postrzegane jako wprowadzające dwuznaczności doktrynalne, a nawet błędy, takie jak relatywizm religijny czy odejście od tradycyjnego rozumienia Kościoła jako jedynej drogi zbawienia.
FSSPX, odwołując się do nauczania I Soboru Watykańskiego i encyklik papieży przed Vaticanum II (np. Pastor aeternus Piusa IX), podkreśla, że właściwa interpretacja magisterium Kościoła wymaga zachowania „takiego znaczenia świętych dogmatów, jakie już raz określiła święta Matka Kościół”. W opinii Bractwa, Sobór Watykański II zerwał z tą zasadą, wprowadzając nowości, które nie da się pogodzić z Tradycją, szczególnie w kwestiach ekumenizmu, wolności religijnej i reformy liturgicznej.
Bractwo zostało założone w 1970 roku przez abp. Marcela Lefebvre’a, francuskiego duchownego, który był jednym z prominentnych uczestników Soboru Watykańskiego II. Lefebvre, wcześniej misjonarz i arcybiskup Dakaru, a następnie biskup Tulle, był głęboko przywiązany do tradycyjnego nauczania Kościoła i liturgii trydenckiej. Podczas Soboru należał do konserwatywnej frakcji Coetus Internationalis Patrum, sprzeciwiając się wielu reformom, szczególnie tym dotyczącym wolności religijnej (Dignitatis humanae), którą uważał za sprzeczną z tradycyjnym nauczaniem o obowiązkach państwa wobec prawdziwej wiary.
Po Soborze abp. Lefebvre zaobserwował, że reformy posoborowe, w tym nowa Msza (Novus Ordo Missae) wprowadzona przez Pawła VI w 1969 roku, prowadziły do osłabienia wiary katolickiej, protestantyzacji liturgii i utraty sacrum. W odpowiedzi na te zmiany, w 1970 roku założył FSSPX w diecezji Fryburgu (Szwajcaria), z aprobatą lokalnego biskupa. Celem Bractwa było szkolenie kapłanów w duchu tradycyjnej wiary katolickiej, opartej na scholastycznym nauczaniu św. Tomasza z Akwinu i Mszy trydenckiej, którą Lefebvre uważał za najdoskonalszy wyraz wiary i ciągłości z odwieczną prawdą Bożą.
Początkowo FSSPX działało z aprobatą Kościoła, ale napięcia narastały, gdy abp. Lefebvre otwarcie krytykował reformy posoborowe. W 1975 roku Stolica Apostolska cofnęła aprobatę dla Bractwa, uznając jego działalność za niezgodną z duchem Soboru. Kulminacją konfliktu były święcenia biskupie, których Lefebvre udzielił czterem kapłanom FSSPX w 1988 roku bez zgody papieża Jana Pawła II. W rezultacie Lefebvre i wyświęceni biskupi zostali ekskomunikowani, a FSSPX znalazło się w stanie kanonicznej nieregularności. Lefebvre uzasadniał swoje działania „stanem konieczności” w Kościele, twierdząc, że działa w obronie wiary i ciągłości Tradycji wobec kryzysu wywołanego przez Sobór.
Z perspektywy FSSPX, decyzja o święceniach biskupich była aktem wierności odwiecznej prawdzie Bożej. Bractwo wskazuje na słowa Lefebvre’a, który w liście do kard. Ratzingera (1987) stwierdził, że nowe magisterium, jeśli nie jest zakorzenione w Tradycji, może być „schizmatyckie i heretyckie”. FSSPX podkreśla, że jego misją jest zachowanie depozytu wiary, który obejmuje tradycyjną liturgię, doktrynę o jedyności Kościoła katolickiego jako drogi zbawienia oraz odrzucenie ekumenizmu w formie promowanej przez Sobór, który, według Bractwa, prowadzi do indyferentyzmu religijnego.
Z punktu widzenia FSSPX, ciągłość odwiecznej prawdy Bożej jest fundamentem jego istnienia. Bractwo odwołuje się do nauczania papieży przed Soborem, takich jak Pius IX (Quanta cura), Leon XIII (Libertas praestantissimum), Pius X (Pascendi dominici gregis) czy Pius XI (Mortalium animos), którzy potępiali modernizm, liberalizm i indyferentyzm religijny. FSSPX uważa, że Sobór Watykański II, promując dialog z innymi religiami i wolność religijną, podważył zasadę, że tylko Kościół katolicki jest prawdziwym Kościołem Chrystusa. W szczególności dokument Nostra aetate, uznający elementy prawdy w religiach niechrześcijańskich, oraz Unitatis redintegratio, promujący ekumenizm, są postrzegane jako odejście od tradycyjnego nauczania, że „poza Kościołem nie ma zbawienia”.
FSSPX podkreśla, że Msza trydencka, którą celebruje, jest wyrazem niezmiennej wiary Kościoła, w której centralne miejsce zajmuje ofiara przebłagalna Chrystusa. Reforma liturgiczna po Soborze, według Bractwa, osłabiła ten aspekt, wprowadzając elementy protestantyzujące i pomijając kluczowe dogmaty, takie jak transsubstancjacja. Bractwo postrzega siebie jako strażnika Tradycji, która jest „żywa” nie przez dostosowanie do współczesnego świata, ale przez wierność objawieniu przekazanemu przez Apostołów.
Dziś FSSPX prowadzi działalność na całym świecie, utrzymując seminaria, kościoły, szkoły i misje. Bractwo pozostaje w dialogu z Watykanem, szczególnie po motu proprio Summorum Pontificum Benedykta XVI (2007), które ułatwiło dostęp do Mszy trydenckiej, oraz po zniesieniu ekskomunik z biskupów FSSPX w 2009 roku. Jednak Bractwo nadal odmawia pełnego uznania nauczania Soboru Watykańskiego II, argumentując, że niektóre jego elementy są sprzeczne z Tradycją. Przełożony generalny FSSPX, ks. Davide Pagliarani, podkreśla, że przyjęcie Soboru w obecnej formie oznaczałoby utratę tożsamości Bractwa.
FSSPX postrzega swoją misję jako kontynuację nauczania Kościoła od czasów apostolskich aż po pontyfikat Piusa XII, który, według abp. Lefebvre’a, był ostatnim papieżem w pełni wiernym Tradycji. Bractwo odrzuca ideę, że prawda Boża może ewoluować w zależności od czasów, powołując się na słowa św. Pawła: „Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki” (Hbr 13, 8). W ten sposób FSSPX widzi siebie jako strażnika ciągłości odwiecznej prawdy Bożej w obliczu kryzysu współczesnego Kościoła.
Historia FSSPX jest historią oporu wobec zmian wprowadzonych przez Sobór Watykański II, które, w opinii Bractwa, zagrażają ciągłości odwiecznej prawdy Bożej. Założyciel, abp Marcel Lefebvre, kierując się wiernością Tradycji, stworzył Bractwo jako bastion tradycyjnego katolicyzmu, koncentrując się na Mszy trydenckiej, scholastycznym nauczaniu i odrzuceniu nowości soborowych. FSSPX postrzega siebie jako kontynuatora misji Kościoła w jego niezmiennej formie, strzegąc depozytu wiary w obliczu modernizmu i relatywizmu. Pomimo konfliktów z Watykanem, Bractwo pozostaje wierne swojej wizji, widząc w niej jedyną drogę do zachowania odwiecznej prawdy objawionej przez Chrystusa.
